Oʻzbekistonning faol diplomatiyasi: 2025-yil - jadal muloqotdan aniq natijalargacha
2025-yil Oʻzbekiston uchun sifat jihatidan yangilanish va tashqi siyosiy pozitsiyasini mustahkamlash bosqichi boʻldi. Geosiyosiy keskinlik kuchayib borayotgan, global institutlar transformatsiyasi, resurslar va bozorlar uchun raqobat kuchayib borayotgan murakkab va noaniq xalqaro vaziyat sharoitida Oʻzbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev rahbarligida ochiq, pragmatik, faol va tashabbuskor tashqi siyosatni izchil amalga oshirib kelmoqda. Aynan shunday yondashuv nafaqat tashqi aloqalarning barqarorligini saqlab qolish, balki ularga mamlakatning uzoq muddatli manfaatlari va ichki rivojlanish vazifalariga mos keladigan yangi mazmun baxsh etish imkonini berdi.
Oʻzbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2025-yil 26 dyekabr kuni Oliy Majlis va xalqimizga yoʻllagan Murojaatnomasida taʼkidlaganidek, “kyeyingi paytda yurtimiz global masalalar muhokama qilinadigan xalqaro muloqot maydoniga aylanib bormoqda”.
Yangi Oʻzbekistonning diplomatik strategiyasi mamlakatda amalga oshirilayotgan keng koʻlamli ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarning ajralmas qismi sifatida iqtisodiyotni modernizatsiya qilish, investitsiyalar, xorijiy sayyohlarni jalb qilish, eksport salohiyatini kengaytirish uchun qulay tashqi sharoitlarni shakllantirish, gumanitar va madaniy aloqalarni mustahkamlashga qaratilgan. Ochiqlik, teng huquqli sheriklik, oʻzaro hurmat, davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik va xalqaro huquq normalariga qatʼiy rioya qilish tamoyillari doimo tashqi siyosiy yoʻlning asosini tashkil etgan.
Dunyoning koʻzga koʻringan yetakchilari bilan oliy darajadagi siyosiy muloqot yangi bosqichga koʻtarildi va muntazamlik kasb etdi. AQSH, Xitoy, Rossiya, Fransiya, Italiya, Turkiya, Janubiy Koreya, Yaponiya, Malayziya va qator arab davlatlari rahbarlari bilan yangi kelishuvlarga erishildi. 2025-yilda davlat va hukumat rahbarlari darajasidagi ikki tomonlama uchrashuvlar soni 55 tadan oshgani xorijiy hamkorlar bilan oʻzaro ishonch ortib borayotganidan dalolat beradi.
Yuqori darajadagi faol siyosiy muloqotni rivojlantirish jarayonida ham shunga oʻxshash tendensiya kuzatildi. Yil davomida Oʻzbekistonning yuqori darajadagi delegatsiyalari sayyoramizning deyarli barcha muhim mintaqalarini qamrab olgan holda dunyoning 93 davlatiga 172 ta tashrifni amalga oshirdi. Xalqaro kun tartibini toʻldirishda vazirliklar, idoralar va mintaqaviy maʼmuriyatlar vakillari ham muhim rol oʻynadi, ular diplomatik missiyalar koʻmagida 50 dan ortiq mamlakatga 300 ga yaqin xizmat safarlarini amalga oshirdilar, bu esa tashqi aloqalarni amaliy, amaliy yoʻnaltirilgan darajaga olib chiqish imkonini berdi.
Oʻzbekiston faol mezbon sifatida jahon diplomatiyasi markazlaridan biriga aylandi. Yurtimizda Jahon parlamentlararo ittifoqi, BMT fuqarolik xizmati, YUNESKO Bosh konferensiyasi, Xalqaro iqlim konferensiyasi, mintaqa mamlakatlarining Toshkent sammiti va boshqa qator yirik anjumanlar tashkil etilgani ham buni yaqqol tasdiqlaydi. Mamlakatimizda 120 dan ortiq yuqori darajadagi xorijiy delegatsiyalar, xorijiy davlatlarning 300 ga yaqin mintaqaviy boshqaruv organlari delegatsiyalari boʻldi. Ushbu muloqotlar hududlararo hamkorlikni rivojlantirish, ishbilarmon doiralar oʻrtasida toʻgʻridan-toʻgʻri aloqalarni oʻrnatish va oʻzaro hamkorlikning shartnomaviy-huquqiy bazasini kengaytirishga xizmat qildi.
Oʻzbekistonning tashqi siyosiy strategiyasida Markaziy Osiyo anʼanaviy ravishda alohida oʻrin tutadi. 2025-yilda ushbu ustuvor yoʻnalish yanada institusional rivojlantirildi. Oʻzbekiston Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining Maslahat uchrashuvida raislik qildi va raislik birinchi marta alohida kompleks dastur asosida amalga oshirildi. Uning doirasida iqtisodiy hamkorlik, transport bogʻliqligi, ekologiya, suv resurslaridan oqilona foydalanish va gumanitar almashinuv masalalari qamrab olindi.
Yigirmadan ortiq yirik tadbirlarning oʻtkazilishi va Toshkentda Prezident Shavkat Mirziyoyev raisligida boʻlib oʻtgan mintaqa davlatlari rahbarlarining tarixiy sammiti mintaqaviy diplomatiyaning yil yakuni boʻldi hamda Markaziy Osiyo mamlakatlarining ishonchni chuqurlashtirish va birgalikda rivojlanishga intilishini tasdiqladi.
Bugun biz keng mintaqamiz uzoq vaqtdan buyon birinchi marta jahon siyosatining yaxlit, toʻlaqonli subyektiga aylanmoqda, deb ishonch bilan ayta olamiz. Xalqaro hamjamiyatning eʼtibori tobora ortib borayotgani, global maydonda mintaqaga boʻlgan munosabat oʻzgargani shundan dalolat beradi. “Markaziy Osiyo plyus” formatlarining rivojlanishi bunga yorqin misoldir, ular 2025-yilda yangi aniq amaliy mazmun bilan boyidi. Yevropa Ittifoqi, Xitoy, Rossiya, AQSH va Yaponiya bilan sammitlarning oʻtkazilishi mintaqaning global siyosatdagi roli oshganini yaqqol koʻrsatdi va uning barqarorlik, bashorat qilish va oʻzaro manfaatli hamkorlik makoni sifatidagi mavqeini mustahkamladi.
Uning geografiyasini yanada kengaytirish 2025-yildagi tashqi siyosatning muhim yoʻnalishi boʻldi. MDH, Yevropa va Osiyodagi anʼanaviy sheriklar bilan bir qatorda Sharqiy Yevropa, Yaqin Sharq, Afrika va Janubiy Amerika mamlakatlari bilan aloqalar faollashdi. Slovakiya, Serbiya, Iordaniya, Paragvay va boshqa qator davlatlar bilan tarixda ilk bor oliy darajadagi ikki tomonlama tadbirlar oʻtkazilgani Oʻzbekistonning xalqaro maydondagi ishtiroki izchil kengayib borayotganidan dalolat berdi. Natijada, respublika diplomatik aloqalar olib borayotgan mamlakatlarning umumiy soni 165 taga yetdi.
Shu nuqtayi nazardan, 2025-yilda Oʻzbekistonning xalqaro hayotida mamlakatning tashqi siyosiy pozitsiyasiga strategik taʼsir koʻrsatgan voqealar alohida ahamiyat kasb etdi. Yevropa Ittifoqi bilan kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi bitimning imzolanishi hamda Prezident Shavkat Mirziyoyevning Bryusselga tashrifi YEI bilan munosabatlar sifat jihatidan yangi bosqichga koʻtarilganini koʻrsatdi. Hujjat siyosiy muloqotni chuqurlashtirish, savdo-iqtisodiy aloqalarni kengaytirish, investitsiyalarni jalb qilish va barqaror rivojlanish, yashil iqtisodiyot va raqamlashtirish sohalarida hamkorlikni rivojlantirish uchun mustahkam huquqiy asos yaratdi, shuningdek, yevropalik hamkorlar tomonidan Oʻzbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlarga berilgan yuqori bahoning ifodasi boʻldi.
Jahonning asosiy kuch markazlari bilan hamkorlikni kengaytirish va chuqurlashtirish yoʻlini davom ettirgan holda Oʻzbekiston Amerika Qoʻshma Shtatlari bilan munosabatlarni izchil rivojlantirib kelmoqda. Noyabr oyida Vashingtonda AQSH va Markaziy Osiyo mamlakatlari yetakchilarini birlashtirgan “S5+1” formatidagi sammitning muvaffaqiyatli yakunlari bu borada muhim voqea boʻldi. Oʻzbekistonning ushbu formatdagi roli xalqaro ekspertlar va siyosatchilar tomonidan mintaqaviy hamkorlikning asosiy tashabbuskori va AQSHning barqaror rivojlanish, xavfsizlik, iqtisodiy hamkorlik va gumanitar aloqalarni kengaytirish masalalarida masʼuliyatli hamkori sifatida baholanmoqda.
Oʻzbekiston Prezidentining BMT Bosh Assambleyasi yigʻilishidagi ishtiroki ham muhim voqea boʻldi. Davlatimiz rahbarining bosh xalqaro minbardagi nutqi mamlakatimizning koʻp tomonlamalik, tinch muloqot va dolzarb global muammolarga birgalikda yechim topish tamoyillariga sodiqligini yana bir bor tasdiqladi.
2025-yilda Oʻzbekiston tashabbusi bilan BMT Bosh Assambleyasi tomonidan mamlakatning barqaror rivojlanish, mintaqaviy xavfsizlik va gumanitar hamkorlik sohasidagi ustuvor yoʻnalishlarini aks ettiruvchi toʻrtta rezolyutsiya qabul qilindi. Bundan tashqari, Oʻzbekiston BMTning qator nufuzli organlariga saylangani xalqaro hamjamiyatning unga boʻlgan ishonchi ortib borayotganidan dalolatdir.
YUNESKO Bosh konferensiyasining 43-sessiyasi Samarqandda oʻtkazilgani yilning tarixiy voqeasi boʻldi. Ushbu forum soʻnggi qirq yil ichida birinchi marta Parijdan tashqarida boʻlib oʻtdi, bu esa Oʻzbekistonning madaniy, tarixiy va sivilizasion ahamiyatining misli koʻrilmagan eʼtirofi boʻldi. Samarqand bir necha kun davomida taʼlim, fan va madaniyat masalalari boʻyicha global muloqot maydoniga aylanib, mamlakat tashqi siyosatining gumanitar yoʻnalishini va uning sivilizatsiyalararo hamkorlik markazlaridan biri sifatidagi imijini mustahkamladi.
Faol siyosiy diplomatiya bilan bir qatorda, 2025-yilda iqtisodiy diplomatiya jadal rivojlanib, tashqi siyosatning asosiy vositalaridan biri sifatida uzil-kesil qaror topdi. “Tashqi ishlar vazirligi - diplomatik vakolatxonalar - tarmoq idoralari – hududlar” shaklidagi tizimli ishlar xorijiy investitsiyalarni jalb etish va tashqi iqtisodiy aloqalarni kengaytirishda sezilarli natijalarga erishish imkonini berdi. Yilning oʻn oyida diplomatik missiyalar koʻmagida 34,4 milliard AQSH dollari miqdoridagi xorijiy investitsiyalar oʻzlashtirildi.
Amalga oshirilayotgan iqtisodiy siyosatning samaradorligi xalqaro moliya institutlari va reyting agentliklari tomonidan yuqori baholandi. 2025-yilda “Fitch Ratings” va “S&P” agentliklari Oʻzbekistonning suveren reytingini “BB-” darajasidan “BB” darajasiga koʻtardi, “Moodyʻs” agentligi esa prognozni “barqaror”dan “ijobiy”ga oʻzgartirdi. Bu esa mamlakat iqtisodiyotiga boʻlgan ishonchning oʻsishi va amalga oshirilayotgan islohotlarning barqarorligidan dalolat beradi.
Tashqi iqtisodiy faoliyatning faollashuvi tashqi savdo koʻrsatkichlarining oʻsishiga ham yordam berdi. 2025-yilning oʻn bir oyida tashqi savdo aylanmasi hajmi 72,7 milliard dollarni, eksport esa 30,8 milliard dollarni tashkil etib, oʻtgan yilning shu davriga nisbatan 6,6 milliard dollarga oshdi. Tashqi savdoda salbiy saldoni sezilarli darajada qisqartirish diplomatik vakolatxonalarning bozorlarni diversifikatsiya qilish va mahalliy mahsulotlarni xorijda ilgari surish boʻyicha maqsadli ishlarining natijasi boʻldi.
2025-yilda mamlakatning ijobiy xalqaro imijini shakllantirishda turizmning “yumshoq kuch” elementi sifatida rivojlanishi muhim rol oʻynadi. Oʻn bir oyda mamlakatga 10,7 million xorijiy sayyoh tashrif buyurgan. Statistik maʼlumotlarga koʻra, har oyda Oʻzbekiston bir milliondan ortiq chet el fuqarolarini mehmon qiladi. Xalqaro koʻrgazmalarda faol ishtirok etish, xorijda keng koʻlamli taqdimot tadbirlari va Toshkentda “Markaziy Osiyo - Yevropa Ittifoqi” birinchi turizm forumining oʻtkazilishi Oʻzbekistonning mintaqadagi eng istiqbolli sayyohlik yoʻnalishlaridan biri sifatidagi mavqeini mustahkamlashga xizmat qildi.
Oʻtayotgan yilda tashqi siyosatning muhim insonparvarlik oʻlchovi boʻlgan Oʻzbekiston fuqarolarining xorijdagi huquq va manfaatlarini himoya qilishga katta eʼtibor qaratildi. 2025-yilning yanvar-sentyabr oylarida 385 mingdan ortiq konsullik harakatlari amalga oshirildi, noqonuniy olib qoʻyilgan hujjatlar qaytarildi, ish haqi boʻyicha qarzdorlik undirildi, vatandoshlarni Vatanga qaytarish dasturlari amalga oshirilmoqda. Shu bilan birga, raqamli konsullik xizmatlari takomillashtirildi, Oʻzbekiston fuqarolari uchun vizasiz va soddalashtirilgan kirish geografiyasi kengaytirildi, diasporalar bilan hamkorlik mustahkamlandi.
Shunday qilib, 2025-yil yakunlarini sarhisob qilar ekanmiz, ishonch bilan aytish mumkinki, Oʻzbekiston tashqi siyosati yuqori darajadagi yetuklik, izchillik va natijadorlikni namoyish etdi. Mamlakat nafaqat xalqaro maydonda oʻz mavqeini mustahkamladi, balki ichki rivojlanishga koʻmaklashish, investitsiyaviy jozibadorlikni oshirish va fuqarolarning turmush sifatini yaxshilash uchun diplomatik vositalardan ham foydalandi. Oʻzbekiston yilni kengaygan sheriklik tarmogʻi, mustahkam shartnomaviy-huquqiy baza va kelgusi maqsadlarni aniq tasavvur qilish bilan yakunlamoqda, dunyo uchun ochiq va kelajakka ishonch bilan qaramoqda.
“Dunyo” AA
