Oʻzbekiston va Yaponiya: Mehnat migratsiyasida yangi bosqich va uzoq muddatli hamkorlik modeli
Tahliliy maqola— Migratsiya agentligi materiallari asosida
Oʻzbekiston va Yaponiya oʻrtasidagi mehnat migratsiyasi sohasidagi hamkorlik keyingi yillarda jadal rivojlanib, ikki davlat oʻrtasidagi strategik sheriklikning muhim yoʻnalishlaridan biriga aylandi. 2019-yildan boshlangan huquqiy asoslar yaratilishi 2025-yilga kelib toʻliq amaliy mazmun kasb etdi: oʻquv markazlari, malaka testlari, raqamli platformalar, yirik yapon kompaniyalari bilan bevosita shartnomalar va eng muhimi — uzoq muddatli mehnat imkoniyatlarining ochilishi.
2019–2020-yillar: Qonunchilik poydevori va Yaponiyada rasmiy ishga yoʻl ochilishi
Oʻzbekiston va Yaponiya oʻrtasidagi hamkorlik 2019-yil 15-yanvarda imzolangan Memorandum bilan boshlangan. 2019-yil dekabrdagi eng muhim hujjat — Specified Skilled Worker (SSW) dasturi boʻyicha hamkorlik memorandumi esa oʻzbekistonliklarni Yaponiya mehnat bozoriga rasmiy va tartibli kirishiga yoʻl ochdi.
2020-yilda SSW boʻyicha hukumatlararo kelishuv eʼlon qilindi. Shu yili Toshkentda yapon tili va kasbiy koʻnikmalarni testdan oʻtkazuvchi ilk markaz — TOKUTEI GINOU tashkil etildi.
2021–2025: Iqtisodiy talab va inson kapitaliga sarmoya
2021–2025-yillarda Migratsiya agentligi Yaponiyaning 20 dan ortiq kompaniya va kooperativlari bilan shartnomalar imzoladi. Ular orasida:
- Techtas Kyodo Kumiai,
- Kobe International Trade Promotion Association,
- Tokai Builders Support Cooperative,
- Shimizu Corporation,
- JPC Corporation,
- Proud Partners,
- Langs Corporation,
- Wisenet Business Cooperative Union va boshqalar bor.
Bu va boshqa oʻzaro kelishuvlar asosida qurilish, sanoat, qishloq xoʻjaligi, mehmonxona xoʻjaligi, avtomobilsozlik, kelajakda esa tibbiyot kabi sohalar boʻyicha ish oʻrinlari ochilmoqda.
Yaponiya Oʻzbekistonning inson resurslarini strategik imkoniyat sifatida koʻrmoqda
2022 va 2025-yillardagi yuqori darajadagi tashriflar davomida yapon vazirliklari va yirik korporatsiyalar oʻz takliflarini yanada kengaytirdi. 2025-yil 21-yanvarda JICA va Oʻzbekiston Migratsiya agentligi tomonidan Japan Career Portal portali ishga tushirildi. Bu — Yaponiyaning Markaziy Osiyoda mehnat kadrlarini rivojlantirish boʻyicha birinchi loyihasi.
Portalda:
- ishga topshirish,
- testlar,
- yapon tilini oʻrganish,
- ish beruvchilar bilan toʻgʻridan-toʻgʻri muloqot qilish imkoniyatlari mavjud.
Katta loyihalar: 10 000 nafar oʻzbekistonlikka Yaponiyada ishlash imkoniyati
2025 yilda eng yirik kelishuv imzolandi —
Japan-China-Asia Medical Educational Cultural Exchange General Incorporated Association (JCAEMCE) bilan:
10 000 nafar oʻzbek mutaxassisini Yaponiyada ish bilan taʼminlash loyihasi.
Loyiha doirasida Toshkent, Samarqand va Namanganda zamonaviy oʻquv markazlari — “Yapon mahorat nuri” taʼlim komplekslari tashkil etilmoqda. Ular yiliga kamida 3 000 nafar nomzodni tayyorlashi rejalashtirilgan.
“Oʻqish + Ish” modeli — Yaponiya standartlariga yoʻl
Bir nechta yapon kompaniyalari Oʻzbekistonda bepul oʻquv bazalarini ochmoqda:
- Onodera User Run — 5 mutaxassislik boʻyicha yapon tili va kasbiy tayyorgarlik maktabi;
- Proud Partners — haydovchi, qurilish, restoran va mehmonxona sohalari boʻyicha tayyorgarlik markazlari.
Zamonaviy auditoriyalar, laboratoriyalar, 350 oʻrinli yotoqxona — barchasi standartlashgan yapon modeli boʻyicha tashkil qilingan.
Natijalar va yangi bosqich
2025-yilga kelib Yaponiyada oʻzbekistonliklar soni oʻsayotgani va mehnat bozorida yuqori baholanayotgani qayd etildi. Yapon kompaniyalari oʻzbek ishchilarini:
- intizomli,
- mehnatsevar,
- qonunbuzarlikdan yiroq,
- tez moslasha oladigan
mutaxassislar sifatida tavsiflamoqda.
Bir nechta prefektura gubernatorlari, xususan Kanagava gubernatori Yudzi Kuroiva, hamkorlikni kengaytirish boʻyicha tashriflar uyushtirishga tayyorligini bildirdi.
Qiyinchiliklar va hal etilayotgan vazifalar
Shu bilan birga, qator masalalar ustuvor vazifa sifatida belgilangan:
- yapon tilini bilish darajasining pastligi,
- vizalarni rasmiylashtirish muddatining uzoqligi (4–6 oy),
- ayrim noqonuniy vositachilar faoliyati,
- fuqarolarning huquqiy xabardorligi pastligi.
Bu muammolarni hal qilish uchun:
- vizalarni raqamlashtirish va tezlashtirish,
- rasmiy agentliklar oʻrtasida maʼlumot almashish,
- toʻgʻridan-toʻgʻri qabul choʻntaklarini kengaytirish,
- testlarni Oʻzbekistonning oʻzida koʻpaytirish
kabi mexanizmlar ishga tushirilmoqda.
Yakuniy xulosa
Oʻzbekiston va Yaponiya oʻrtasidagi mehnat migratsiyasi sohasidagi hamkorlik endilikda oddiy ishchi kuchlari almashinuvi emas —
inson kapitali, texnologiyalar va bilimlar almashuviga aylandi.
Dasturlar doirasida:
- 10 000 oʻzbekistonlikni ish bilan taʼminlash,
- Yaponiya standartlariga mos oʻquv markazlari tashkil etish,
- raqamli platformalar orqali shaffoflikni oshirish,
- migrantlar huquqlarini mustahkam himoya qilish
kabi vazifalar amalga oshirilmoqda.
Bu, oʻz navbatida, oʻzaro ishonchga asoslangan strategik hamkorlikning yanada mustahkamlanishi, inson kapitali rivoji va yuksak saviyadagi kasbiy tayyorgarlikni taʼminlaydi.
