Oʻzbekiston va Finlyandiya: Markaziy Osiyoda iqlim barqarorligi uchun yer osti suvlarini raqamli modellashtirish.
Markaziy Osiyoda suv tanqisligi va iqlim oʻzgaruvchanligi kuchayib borayotgan sharoitda Oʻzbekiston va Finlyandiya suv resurslarini samarali boshqarish boʻyicha ilmiy hamkorlikning yangi yoʻnalishini amalga oshirmoqda. Bu hamkorlik raqamli innovatsiyalar va barqaror rivojlanish tamoyillarini birlashtirgan ilmiy diplomatiya namunasiga aylandi.
2021-yilda Oʻzbekiston Respublikasi Togʻ-kon sanoati va geologiya vazirligi hamda Finlyandiya Geologiya xizmati (GTK) oʻrtasida tabiiy resurslardan oqilona foydalanishni takomillashtirish boʻyicha anglashuv memorandumi imzolangan edi. Ushbu hamkorlik loyihasi 2021–2024-yillarda amalga oshirilib, Markaziy Osiyo miqyosida suv resurslarini raqamli boshqarish sohasidagi ilgʻor tajribalarni tatbiq etishga qaratilgan.
Qogʻoz kartalardan raqamli maʼlumotlarga.
Oʻzbekistondagi koʻplab gidrogeologik maʼlumotlar yillar davomida faqat qogʻoz kartalarda mavjud edi. Finlyandiya bilan hamkorlikda ushbu maʼlumotlar ArcGIS platformasi yordamida raqamlashtirildi va yagona milliy maʼlumotlar bazasi yaratildi. Endi mutaxassislar yer osti suvlarining zaxiralarini kuzatib borish, suv balansini tahlil qilish va iqlim oʻzgarishlarining taʼsirini bashorat qilish imkoniyatiga ega boʻldi.
Fin ekspertlari tomonidan oʻzbek mutaxassislari uchun maxsus oʻquv seminarlari oʻtkazilib, raqamli kartografiya va geomaʼlumotlarni qayta ishlashning zamonaviy usullari joriy etildi. Bu nafaqat kasbiy salohiyatni oshirishga, balki ilmiy asoslangan va ochiq suv boshqaruvi tizimini shakllantirishga xizmat qildi.
Ilmiy hamkorlik amaliyoti: Ohangaron tajriba maydoni.
Toshkent viloyatining Ohangaron tumanida pilot maydoni tashkil etildi.
U yerda oʻzbek va fin mutaxassislari hamkorlikda geofizik tadqiqotlar va yer osti suv oqimlarini raqamli modellashtirish ishlarini amalga oshirishdi. Hosil boʻlgan gidrogeologik modellar suv sathi oʻzgarishlarini bashorat qilish, suv taʼminotini rejalashtirish va quruqchilik xavfi yuqori boʻlgan hududlarni aniqlash imkonini beradi.
MODFLOW dasturiy majmuasi asosida yaratilgan modellar suv resurslarini taqsimlashda ilmiy asoslangan qarorlar qabul qilishga yordam beradi. Bu ayniqsa Markaziy Osiyo kabi suv zaxiralari cheklangan mintaqalar uchun juda muhimdir.
Yevropa hamkorligi – iqlim barqarorligi sari.
Oʻzbekiston va Finlyandiya oʻrtasidagi hamkorlik Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyoda iqlimga moslashuv va barqaror rivojlanishni qoʻllab-quvvatlash boʻyicha keng qamrovli strategiyasi doirasida amalga oshirilmoqda. Yevropa texnologiyalari va Oʻzbekiston ilmiy salohiyatini birlashtirgan holda, loyiha suv xavfsizligi va ekologik barqarorlikni taʼminlashda xalqaro hamkorlikning samaradorligini namoyon etmoqda.
2025-yilda ushbu hamkorlik natijalari xalqaro miqyosda eʼtirof etildi. Water jurnalida (Scopus bazasi) qoʻshma ilmiy maqola — “Assessing Climate Change Impacts on Groundwater Recharge and Storage Using MODFLOW in the Akhangaran River Alluvial Aquifer, Eastern Uzbekistan” nashr etildi.
Shuningdek, Finlyandiya bilan amalga oshirilayotgan hamkorlik Yevropa ilmiy muassasalari bilan yangi imkoniyatlar ochdi. Xususan, Italiyaning Paduya universiteti bilan geologik xavflarni monitoring qilish boʻyicha, Belarus Geologiya ilmiy-ishlab chiqarish markazi bilan yer osti suvlarini kuzatish sohasida qoʻshma dasturlar yoʻlga qoʻyildi.
Barqaror kelajak sari.
Finlyandiya bilan hamkorlik nafaqat zamonaviy texnologiyalar almashinuvini, balki iqlim oʻzgarish sharoitida tabiiy resurslardan masʼuliyat bilan foydalanish madaniyatini shakllantirmoqda. Milliy raqamli gidrogeologik maʼlumotlar bazasining yaratilishi mamlakatning ekologik barqarorligi va suv xavfsizligini taʼminlashda muhim qadam boʻldi.
Yevropa va Markaziy Osiyo suv, energiya va iqlim masalalarida hamkorlikni chuqurlashtirar ekan, mazkur loyiha ilmiy hamkorlikning amaliy foydasi va mintaqaviy barqarorlikka qoʻshgan hissasini yaqqol namoyon etmoqda.
