Oʻzbekiston-Fransiya: Umumiy taraqqiyot va ravnaqqa erishish yoʻlidagi hamkorlik
Oʻzbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Prezident Emmanuel Makronning taklifiga binoan 11-13-mart kunlari davlat tashrif bilan Fransiyada boʻladi.
Fransiya rivojlangan industrial-agrar mamlakat boʻlib, sanoat ishlab chiqarishi boʻyicha dunyoda yetakchi oʻrinlardan birini egallaydi. Iqtisodiy salohiyat boʻyicha Fransiya dunyoning eng rivojlangan yetti davlati qatoriga kiradi. Bu yadroviy davlat va BMT Xavfsizlik Kengashining besh doimiy aʼzosidan biri, shuningdek, Yevropa Ittifoqi va xalqaro maydonda muhim rol oʻynaydi.
Fransiya Oʻzbekiston mustaqilligini 1992-yil 3-yanvarda tan olgan va mamlakatlarimiz oʻrtasidagi diplomatik munosabatlar 1992-yil 1-martda oʻrnatilgan. 1993-yil 27-oktyabrda “Doʻstlik va hamkorlik toʻgʻrisida”gi shartnoma imzolanishi bilan munosabatlarning keyingi dinamikasi mustahkamlandi.
Prezident Shavkat Mirziyoyevning 2018-yil oktyabr va 2022-yil noyabr oylarida Fransiyaga buyurgan rasmiy tashriflari, shuningdek, Fransiya Prezidenti Emmanuel Makronning 2023-yil noyabr oyida mamlakatimizga tashrifi barcha sohalardagi siyosiy muloqot va hamkorlikni izchil rivojlantirishga yangi surʼat qoʻshdi.
Davlatimiz rahbarining 2022-yil noyabr oyida Parijga tashrifi chogʻida ikki davlat rahbarlari yuqori darajadagi har tomonlama sheriklik munosabatlarini rivojlantirishga kelishib olgan edi.
Oʻzbekiston bilan Fransiya oʻrtasidagi idoralararo darajadagi hamkorlik keng yoʻnalishlarni qamrab oladi. 2023-yil 2-noyabr kuni ikki davlat rahbarlari ishtirokida taʼlim, madaniy meros va ichimlik suvi taʼminoti infratuzilmasini yaxshilash sohalariga oid bir qator kelishuvlar imzolandi.
Bundan tashqari, 2023-yil 2-noyabr kuni Samarqand shahrida boʻlib oʻtgan tashrif chogʻida munosabatlarni strategik sheriklik darajasiga koʻtarish niyati eʼlon qilingan edi. “Yashil” energiya, xomashyo qazib olish va qayta ishlash, innovatsion qishloq xoʻjaligi, suv taʼminoti, logistika, infratuzilmani rivojlantirish va turizm sohalarida yangi yirik loyihalarni ilgari surish chora-tadbirlari muhokama qilindi.
Parlamentlararo hamkorlik, delegatsiyalar almashinuvi, ikki mamlakat parlamentlaridagi doʻstlik guruhlari faoliyati, parlamentlararo birlashmalar va koʻp tomonlama parlament tuzilmalari tomonidan tashkil etilayotgan xalqaro tadbirlarda ishtirok etish orqali izchil rivojlanmoqda. Oʻzbekiston va Fransiya parlamentariylarining oʻzaro hamkorligi tajriba almashish, global va mintaqaviy muammolarni muhokama qilish, shuningdek, koʻp tomonlama darajadagi hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.
Oʻzbekiston va Fransiya Tashqi ishlar vazirliklari oʻrtasida muntazam ravishda siyosiy maslahatlashuvlar oʻtkazilmoqda, uning oʻn beshinchi davrasi 2024-yil 27-may kuni boʻlib oʻtdi. Unda ikki davlat diplomatlari Oʻzbekiston-Fransiya munosabatlarining bugungi holati, oliy darajadagi oʻzaro tashriflar chogʻida erishilgan kelishuvlarni amalga oshirish, shuningdek, hamkorlikning shartnomaviy-huquqiy bazasini kengaytirish masalalarini muhokama qiladilar. Shuningdek, xalqaro va mintaqaviy muammolar, shuningdek, turli darajadagi boʻlajak qoʻshma tadbirlar jadvali va kun tartibi yuzasidan fikr almashildi.
Oʻzbekiston va Fransiya Birlashgan Millatlar Tashkiloti, Yevropada Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkiloti kabi xalqaro tuzilma va tashkilotlar doirasida ham samarali hamkorlik qilib kelmoqda. Har ikki tomon global va mintaqaviy darajada xavfsizlik, tinchlik va barqarorlikni mustahkamlashga hissa qoʻshish istagini yana bir bor tasdiqlaydi. Fransiya Oʻzbekistonning Markaziy Osiyoda ishonchni mustahkamlash, Jahon savdo tashkilotiga aʼzo boʻlish, shuningdek, Yevropa Ittifoqi bilan Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik toʻgʻrisidagi yangi bitimni tezroq imzolash borasidagi saʼy-harakatlarini yanada qoʻllab-quvvatlashga tayyor.
Ikki davlat savdo-iqtisodiy va sarmoyaviy hamkorlikni rivojlantirishdan oʻzaro manfaatdor. Oʻzbekistonda yaratilgan qulay ishbilarmonlik muhiti va sarmoyaviy imkoniyatlar fransuz biznesi vakillarini tobora koʻproq jalb qilmoqda. Oʻz navbatida, Oʻzbekiston Fransiya texnologiyalarini jalb etish va sanoat va ishlab chiqarish sohalarida ilgʻor tajribalardan foydalanish, oʻzaro sayyohlik almashinuvini kengaytirishdan manfaatdor. Oʻzbekistonning Yevropa Ittifoqining “GSP+” imtiyozli tizimining benefitsiari maqomini olgani savdo-iqtisodiy aloqalarni kengaytirish uchun yangi imkoniyatlar ochdi. 2024-yilda oʻzaro tovar ayirboshlash hajmi oʻtgan yilga nisbatan qariyb 14 foizga oshib, qariyb 1,2 milliard dollarga yetdi. Bugungi kunda mamlakatimizda fransuz sheriklar ishtirokidagi 50 ta korxona, jumladan, 23 tasi 100 foiz fransuz kapitali bilan faoliyat yuritmoqda.
“Total Eren”, “Veolia”, “EDF”, “Orano”, “Lactalis”, “Carrefour” va “Shiever” kabi jahon miqyosidagi kompaniyalar Oʻzbekistonda energetika, geologiya-qidiruv, oziq-ovqat sanoati va chakana savdo sohalarida faol ishlayapti. Fransiya taraqqiyot agentligi (FTA) Oʻzbekistonda shahar infratuzilmasi, “yashil iqtisodiyot”, sanitariya, gidroenergetika va qishloq xoʻjaligini rivojlantirish loyihalarida ishtirok etadi. 2022-yilning noyabr oyida FTA bilan 2023-2025-yillarga moʻljallangan hamkorlik dasturi imzolangan boʻlib, u 1 milliard yevrolik loyihalarni amalga oshirishni koʻzda tutadi.
2023-yilning noyabr oyida Samarqandda va 2024-yil may oyida Parijda 60 nafar Fransiya kompaniyasi rahbarlari ishtirokida oʻtkazilgan Oʻzbekiston-Fransiya biznes-forumlari hamda Fransiyaning “MEDEF Internasional” tadbirkorlik harakati bilan ikki tomonlama biznes-forumi, shuningdek, ular natijasida imzolangan kelishuvlar ishbilarmonlik hamkorligini kengaytirishdan oʻzaro manfaatdorlik yuqori ekanligini yana bir bor tasdiqladi.
2024-yil 4-iyun kuni Parij shahrida 10-majlisi boʻlib oʻtgan Savdo-iqtisodiy hamkorlik boʻyicha hukumatlararo komissiya ishbilarmonlik aloqalarini mustahkamlash va kengaytirishda muhim oʻrin tutadi. Ushbu platformadagi muloqot hamkorlikning yangi oʻzaro manfaatli yoʻnalishlarini aniqlash, qoʻshma loyihalarni amalga oshirish istiqbollarini muhokama qilish imkonini beradi.
Oʻzbekiston va Fransiya madaniy-gumanitar hamkorlikni mustahkamlashga, madaniyatlararo muloqotni rivojlantirishga, taʼlim, fan va sogʻliqni saqlash sohalarida hamkorlik qilishga intilmoqda, bu esa har ikki madaniyatni boyitish va xalqlar oʻrtasidagi doʻstona aloqalarni mustahkamlashga xizmat qilayotir.
2022-yil noyabr oyida mashhur Luvr muzeyida Oʻzbekistonning boy madaniy merosiga bagʻishlangan “Oʻzbekiston vohalari xazinalari. Karvon yoʻllari chorrahasida” koʻrgazmasining ochilishi madaniyat sohasidagi oʻzbek-fransuz hamkorligi tarixidagi yorqin voqea boʻldi. 2023-yilning martigacha davom etgan koʻrgazmada Oʻzbekistondagi 16 ta muzeydan 138 ta noyob ashyo, shuningdek, Fransiya, Buyuk Britaniya va AQSHning yirik muzeylaridan 31 ta eksponat oʻrin oldi. Ushbu koʻrgazma bilan bir vaqtda Arab dunyosi institutida “Samarqandga yoʻl. Ipak va oltin moʻjizalari” koʻrgazmasi boʻlib oʻtdi. Ushbu muvaffaqiyatli oʻtkazilgan yirik madaniy tadbirlar Fransiya va xalqaro hamjamiyat tomonidan yuqori baholandi.
Shu bilan birga, 2023-yil sentyabr oyida “Abu Rayhon Beruniy. Geografik va intellektual sayohatlar” mavzusidagi koʻrgazma ham yevropaliklarning eʼtiborini tortdi va Oʻzbekistonning ilmiy merosini yana bir karra keng targʻib qilish imkonini berdi.
Taʼlim va fan sohasida, ayniqsa, Oʻzbekiston taʼlim muassasalarida fransuz tili va adabiyotini oʻrganish borasida hamkorlik muvaffaqiyatli rivojlanmoqda. Ayni paytda mamlakatimizdagi 602 ta maktabda 141,3 ming nafardan ortiq oʻquvchi, shuningdek, 11 ta oliy oʻquv yurtida 15 ming talaba fransuz tilini oʻrganmoqda.
2018-2023-yillarda taʼlim sohasida turizm, arxeologiya, dizayn va moda, fransuz filologiyasi, aviatsiya, inklyuziv taʼlim, biznesni boshqarish, energetika, siyosatshunoslik, aviatsiya va boshqa yoʻnalishlarda 50 dan ortiq shartnoma va memorandumlar imzolangan.
2019-yilda Toshkent toʻqimachilik va yengil sanoat institutida Parij xalqaro moda akademiyasining qoʻshma fakulteti ochildi. Buxoro davlat universitetida turizm va mehmondoʻstlikni boshqarish boʻyicha “Vatel” biznes maktabining filiali ochildi, Toshkent davlat transport universitetida 3D modellashtirish boʻyicha Oʻzbekiston-Fransiya innovatsion markazi faoliyat koʻrsatmoqda. 2021-2022 oʻquv yilidan boshlab Toshkent davlat transport universitetida Fransiya fuqaro aviatsiyasi milliy maktabi bilan hamkorlikda fuqaro aviatsiyasi uchuvchilarini tayyorlash maktabi faoliyat yuritmoqda.
2023-yil noyabr oyida Fransiya Prezidenti Emmanuel Makronning Oʻzbekistonga tashrifi doirasida Samarqand shahrida “Fransiya alyansi”ning ikkinchi filiali ochildi.
Oʻz navbatida, Sorbonna universiteti huzuridagi Milliy Sharq tillari va sivilizatsiyalari institutida oʻzbek tili kurslari ochildi va u Fransiyada oʻzbek madaniyatini targʻib etishga xizmat qilmoqda.
Bundan tashqari, keyingi yillarda Toshkent va Parijda taʼlim forumlari oʻtkazildi. Oʻzbekistonga Fransiyaning Gavr-Normandiya universiteti, Parij-Saklay universiteti va “Parij Pantheon-Assas” universitetlari delegatsiyalari keldi.
Madaniyatlararo muloqotni rivojlantirish doirasida Samarqand va Lion, Buxoro va Ruey-Malmezon shaharlari, Jizzax viloyatining Zomin tumani va Flyor shahri oʻrtasida birodarlik aloqalari oʻrnatildi.
Fransiya Tibbiyot akademiyasida Abu Ali ibn Sino byusti oʻrnatilgan. Shuningdek, Ruey-Malmezon, Tuluza, Grets-Armenvil shaharlarida ikki davlat xalqlari oʻrtasidagi doʻstona munosabatlar timsoliga aylangan Abu Ali ibn Sino, Mirzo Ulugʻbek va Abu Rayhon Beruniy haykallari oʻrnatildi va “Oʻzbek bogʻlari” barpo etildi.
Ilmiy hamkorlik haqida soʻz borganda, Temuriylar davri sanʼati va tarixini oʻrganish assotsiatsiyasi hamda “Avitsenna-Fransiya” uyushmasining Fransiyadagi faoliyatini alohida taʼkidlab oʻtish joiz. Bu uyushmalar Oʻzbekiston madaniy va ilmiy merosini oʻrganish hamda uni Fransiya keng jamoatchiligi orasida keng targʻib qilishga katta hissa qoʻshayotir.
Sogʻliqni saqlash sohasidagi hamkorlik izchil kengaymoqda. 2022-yil mart oyida Oʻzbekiston Sogʻliqni saqlash vazirligi Parij markaziy shifoxonalari tarmogʻi “AP-HP” bilan shoshilinch tibbiy yordam, pediatriya, ginekologiya, gematologiya va onkologiya sohalarida hamkorlik toʻgʻrisida memorandum imzoladi.
2023-yil sentyabr oyida Oʻzbekiston Sogʻliqni saqlash vazirligi delegatsiyasi Parij shahrida boʻlib oʻtgan “French Healthcare Innovation&Business Forum”da ishtirok etib, uning doirasida tibbiyot sohasida faoliyat yurituvchi kompaniyalar vakillari bilan uchrashuvlar oʻtkazdi va uning yakunlari boʻyicha tegishli shartnomalar imzoladi.
Fransiyada ham oʻzbek sportining anʼanaviy turi – milliy kurashga qiziqish juda yuqori. Xususan, 2022-2023-yillarda Parij shahrida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti sovrini uchun kurash boʻyicha ikkita xalqaro turnir oʻtkazildi.
Muxtasar aytganda, bugungi kunda Oʻzbekiston-Fransiya munosabatlari jadal rivojlanib, siyosat va iqtisodiyotdan tortib, fan, madaniyat va taʼlimgacha boʻlgan keng koʻlamli sohalarni qamrab olgan. Shu nuqtayi nazardan, Oʻzbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Fransiyaga boʻlajak davlat tashrifi ikki tomonlama hamkorlik tarixidagi muhim voqea boʻlib, tashrif davomida ilgari suriladigan yangi tashabbus va imzolanadigan kelishuvlar ikki tomonlama sheriklikni yanada yuqori bosqichga olib chiqishga xizmat qiladi.
“Dunyo” AA
